To'g'risini aytsam, men hech qachon Bangladeshdan maftun bo‘lishimni o‘ylamagan edim: albatta, buni taxmin qilishim mumkin edi, chunki men bengal tilini o‘rganganman, lekin baribir bunday fikr hech qachon xayolimga kelmagan. Meni eng hayratga solgan narsa esa, Bangladeshga kelganimda hamfikrlarni topganim bo‘ldi!

Ma’lum bo‘lishicha, men yolg‘iz emas ekanman – tabiat, odamlar va ushbu mamlakatning muhitidan hayratlangan boshqa insonlar ham bor ekan.

Agar biz siz bilan 1971-yildan oldin yashaganimizda, ehtimol, bu maqola umuman yozilmagan bo‘lardi, chunki 1971-yilgacha Bangladesh degan davlat mavjud bo‘lmagan. Ehtimol, Bangladesh – o‘z ona tiliga bo‘lgan mehr tufayli vujudga kelgan yagona mamlakatdir.

Bangladeshda bengal tili har yerda! Ba’zan menga shunday tuyuladi: tilni bilmaslik yoki tilni biladigan kishiga ega bo‘lmaslik Bangladeshda to‘laqonli yashash imkoniyatini deyarli imkonsiz qiladi. O‘zingiz o‘ylab ko‘ring: barcha yozuvlar bengal tilida, atrofdagi barcha suhbatlar – faqat bengal tilida (ko‘pincha ingliz tilini bilish ham yetarli bo‘lmaydi), avtobusda bengal tilida gaplashishadi, riksachilar bengal tilida so‘zlashadi, bozordagi sotuvchilar ham bengal tilida gapiradi va hokazo. Lekin, boshqa tomondan olib qaraganda, bu bengal tiliga o‘rab olingan holda yashashni orzu qilgan kishi uchun jannat emasmi?

Bangladeshning reklama shiori – Beautiful Bangladesh (Go‘zal Bangladesh). Men bu fikrga butunlay qo‘shilaman: Bangladesh haqiqatdan ham go‘zal! Ajoyib o‘simlik dunyosi, noodatiy hayvonot olami, hayratlanarli quyosh va oy (aytmoqchi, oyi vertikal o‘sadi)! Kimlargadir dastlab bu mamlakat iflos bo‘lib ko‘rinishi mumkin, lekin bunday taassurot faqatgina poklik izlayotganlar uchundir: agar biz tabiiy go‘zallikni qidirsak, u albatta bu yerda bor.

Bangladeshdagi odamlar naqadar ajoyib! Albatta, aynan insonlar o‘ziga xos muhitni yaratadi: ular ochiqko‘ngil, mehribon va do‘stona. Sizga har doim yordam berishga harakat qilishadi, suratga tushish uchun har doim xushnud bo‘lishadi, sizga istisnosiz barcha kulib qaraydi. Agar kimdir sizning orqangizda selfi qilmoqchi bo‘lsa – u tortinmaydi, qo‘rqmaydi va bemalol suratga tushadi.

Afsuski, Bangladesh hanuzgacha ommabop sayyohlik yo‘nalishi emas, garchi bunga barcha imkoniyatlarga ega bo‘lsa ham. Ilgari men hech qachon Bangladeshga ta’tilga borishim mumkinligini o‘ylamagandim. Biroq bu yerda his qilganlarimni his etib, ishonch bilan ayta olamanki, men bu yurtga yana sayyoh sifatida qaytaman, chunki bu yerda boshdan kechiriladigan tajribalarni boshqa hech bir mamlakatda his qilishning iloji yo‘q.

Viza va chegaradan o‘tish

Agar siz Bangladeshga sayyohlik maqsadida tashrif buyurmoqchi bo‘lsangiz va 30 kundan ortiq qolishni rejalashtirmasangiz, vizani to‘g‘ridan-to‘g‘ri Dakka shahridagi Hazrat Shohjalol xalqaro aeroportida (Hazrat Shahjalal International Airport) olish mumkin. Bu qoida Rossiya Federatsiyasi fuqarolari uchun amal qiladi, biroq vizani olishdan oldin to‘liq ishonch hosil qilish uchun e’tiborga olish kerak bo‘lgan ba’zi jihatlar bor.

Birinchidan, yoningizda mehmonxona bronining va qaytish chiptalarining chop etilgan nusxalari bo‘lishi shart. Agar siz mehmonxonada emas, balki qarindoshlaringiz yoki tanishlaringiznikida yashashni rejalashtirgan bo‘lsangiz, taklif xatini oldindan tayyorlab qo‘ying (bu oddiy xat bo‘lib, hech qanday notarial tasdiq talab etilmaydi – sizni kutib oladigan kishilar tomonidan yozilgan bo‘lib, ularning aloqa raqami keltirilgan bo‘lishi kifoya).

Ikkinchidan, o‘zingiz bilan aniq 51 AQSh dollari olib keling – vizaviy to‘lov shuncha miqdorni tashkil qiladi. To‘lov faqat AQSh dollarida Sonali bankining viza berish bo‘limi yonidagi filialida amalga oshiriladi. Afsuski, kassada hech qachon mayda kupyuralar bo‘lmaydi, shuning uchun sizdan aniq summa talab qilinadi.

Samolyotdan tushganingizdan so‘ng barcha yo‘lovchilar pasport nazoratidan o‘tishlari kerak bo‘ladi, shu bois aeroportda hamma bilan birga harakatlaning.

Sayyohlik vizasi olish joyi "Visa on Arrival" deb nomlanadi – bu joy oxirgi eskalatordan pastga tushganingizda o‘ng tomoningizda joylashgan bo‘ladi. Shu joydan anketani oling, chetga chiqib uni to‘ldiring, so‘ng quyidagi hujjatlarni ilova qilib, pasport nazorat xodimiga muloyimlik bilan topshiring:

• Pasport

• To‘ldirilgan anketa

• Samolyotda berilgan migratsiya kartasi

• Bankdan olingan to‘lov kvitansiyasi

• Mehmonxona bronining chop etilgan nusxasi

• Qaytish chiptalarining chop etilgan nusxasi

Chegara xodimi sizga bir nechta savollar berishi, kameraga qarashingizni so‘rashi mumkin, shundan so‘ng pasportingizga 30 kun muddatga amal qiladigan kirish vizasini bosib beradi.

Qanday yetib borish mumkin?

O‘zbekistondan Bangladeshga faqat samolyot orqali yetib borish mumkin. Biroq to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslar mavjud emas, shuning uchun uchish yo‘nalishi tanlangan aviakompaniyaga qarab Dubay, Istanbul, Sharja yoki boshqa shaharlarda transplantatsiya bilan amalga oshiriladi. Toshkentdan uchish mumkin bo‘lgan reyslar yetarlicha tez-tez amalga oshiriladi. Agar Toshkentdan tranzit shaharigacha bo‘lgan parvoz qulay va yoqimli bo‘lsa, unda tranzitdan keyingi Dakka yo‘nalishi biroz shoshqaloq va gavjum tuyulishi mumkin – ayniqsa, vatanga qaytayotgan ko‘plab bangladeshlik yo‘lovchilar tufayli.

Agar Bangladeshga o‘zgacha yo‘l bilan yetib borishni xohlasangiz, boshqa variantlarni ham ko‘rib chiqishingiz mumkin. Masalan, hindiston orqali avtobus yoki poyezdda borish imkoni mavjud, chunki Bangladesh barcha tomondan Hindiston bilan o‘ralgan.

Samolyot orqali

O‘zbekistondan Bangladeshga uchish uchun quyidagi tranzit shaharlar orqali amalga oshiriladigan reyslar mavjud:

✈ Dubay – Emirates, FlyDubai✈ Istanbul – Turkish Airlines✈ Abu-Dabi – Etihad Airways✈ Doha – Qatar Airways✈ Dehli – Aeroflot + Jet Airways

Ushbu aviakompaniyalarning barchasi Toshkentdan (TAS) yoki Samarqanddan tranzit orqali Dakka xalqaro aeroportiga parvozlarni amalga oshiradi.

Bangladeshda xalqaro reyslarni qabul qiluvchi bir nechta aeroportlar mavjud:

• Hazrat Shohjalol xalqaro aeroporti (Dakka) – Asosiy aeroport, aksariyat xalqaro reyslar shu yerga kelib qo‘nadi.

• Shah Amanat xalqaro aeroporti (Chittagong) – Chittagong shahridagi muqobil xalqaro aeroport.

• Osmani xalqaro aeroporti (Silhet) – Asosan Kalkutta, Dubay va London kabi shaharlar bilan bog‘langan.

Biroq, O‘zbekistondan amalga oshiriladigan barcha parvozlar aynan Dakka xalqaro aeroportiga yo‘naltirilgan.

Avtomobil orqali

Agar shaxsiy avtomobilingizni juda yaxshi ko‘rsangiz ham, uni uyda qoldirganingiz ma’qul. Bangladeshga avtomobil bilan yetib borish juda murakkab va mantiqsiz bo‘lib, yo‘llarning sifati va harakatlanish qoidalarining o‘ziga xosligi haydovchilar uchun katta qiyinchilik tug‘dirishi mumkin.

Shuningdek, Bangladesh Hindiston bilan chegaradosh bo‘lgani uchun avtomobilingiz bilan Hindistondan o‘tish uchun maxsus ruxsatnomalar va hujjatlar talab etiladi. Bu esa qo‘shimcha vaqt va byurokratik jarayonlarni anglatadi.

Shu sababli, avtomobil orqali sayohat qilish tavsiya etilmaydi.

Aviabilet narxlari

Bilet narxi turli omillarga bog‘liq bo‘lib, sezilarli farq qilishi mumkin. Boshqa yo‘nalishlar kabi, arzon lounkostlar mavjud bo‘lib, ularning narxi 415 AQSh dollaridan boshlanadi. Oddiy ekonom-klass chiptalari esa kamida 585 AQSh dollaridan boshlanadi.

Diqqat! Chiptalarni iloji boricha oldindan bron qilish tavsiya etiladi, chunki oxirgi daqiqalarda narxlar sezilarli darajada oshib ketishi mumkin.

Turistik hududlar

Bangladesh an’anaviy tarzda 7 ta viloyatga bo‘linadi: Rangpur, Radjshahi, Silet, Dakka, Khulna, Barisal va Chittagong. Ushbu viloyatlarning nomlari ularning eng yirik shaharlari nomidan kelib chiqqan.

Biroq, mamlakatning barcha viloyatlari ham turistlar uchun qiziq emas. Quyida men sayyohlarni eng ko‘p jalb qiladigan hududlar haqida qisqacha ma’lumot beraman va ular nimasi bilan diqqatga sazovor ekanini tushuntiraman:

·         Khulna. Ushbu viloyat shimoli-sharqda joylashgan bo‘lib, eng ko‘p sayyohlarni jalb qiladi. Chunki aynan shu hududda Sundarban tabiiy qo‘riqxonasi joylashgan. Sundarbanni mamlakatning eng qiziqarli joylari ro‘yxatiga kiritmaslik mumkin emas: bu, haqiqatan ham, Bangladeshning asosiy diqqatga sazovor joylaridan biri. Aytishlaricha, Sundarban mangrov o‘rmonlarida haqiqiy Bengal yo‘lbarsi yashaydi. Bu Bangladeshdagi eng toza va deyarli inson qo‘li tegmagan hududlardan biri bo‘lib, davlat va YUNESKO tomonidan e’tibor bilan nazorat qilinadi.

·         Radjshahi. Bu viloyat Hindiston chegarasida joylashgan bo‘lib, ilgari bu yerda badavlat zodagonlar – zaminlar hamda boy inglizlar yashagan. Shuning uchun bu hududda ko‘plab zodagon uylarini uchratish mumkin – afsuski, aksariyati hozir vayronaga aylangan, lekin baribir go‘zal. Bu yerda islom, xristianlik, buddizm va hinduizm kabi turli dinlarning merosi eng yaxshi saqlanib qolgan. Quyida men

Radjshahining eng qiziqarli joylari – Mahasthan va Puthiya majmuasi haqida batafsil ma’lumot beraman.

·         Dakka. Bu viloyat poytaxt va uning shahar atroflarini o‘z ichiga oladi. Ushbu hududga har qanday holatda ham tashrif buyurasiz, chunki samolyot aynan shu yerga qo‘nadi. Biroq, faqat aeroport tashrifi bilan cheklanmaslik kerak: albatta, bu yer gavjum va tirband, lekin qiziqarli joylar ham ko‘p!

·         Chittagong. Chittagong hududida dunyodagi eng uzun plyaj – Cox’s Bazar joylashgan. Shuning uchun Chittagong ham eng mashhur turistik maskanlardan biri hisoblanadi. Quyida Cox’s Bazar haqida batafsil ma’lumot beriladi.

·         Silet. Silet – bu tog‘li hudud bo‘lib, u o‘zining go‘zal tabiati bilan sayyohlarni jalb qiladi. Bangladesh va boshqa davlatlardan ko‘plab sayyohlar aynan shu hududga kelishadi. Bundan tashqari, bu yer choy plantatsiyalari bilan mashhur.

Eng mashhur shaharlar

Bangladeshdagi eng mashhur sayyohlik shaharlari odatda aeroport joylashgan shaharlar hisoblanadi. Mamlakatda juda ko‘p aeroportlar mavjud: ularning barchasi xalqaro maqomga ega emas, ammo Bangladeshning murakkab yo‘l infratuzilishini hisobga olsak, samolyotda harakatlanish eng qulay variant bo‘lib ko‘rinadi. Shuning uchun, aeroport orqali yetib borish mumkin bo‘lgan eng qiziqarli shaharlarni sanab o‘taman:

• Dakka. Mamlakat poytaxti, albatta, sayyohlar uchun katta qiziqish uyg‘otadi.

  
  

  Dakka – bu Bangladeshning eng yirik shahri bo‘lib, bu yerda chet el vakolatxonalari va elchixonalar, shuningdek, muzeylar, ko‘ngilochar maskanlar va universitetlar joylashgan. Dakkadagi diqqatga sazovor joylar haqida batafsil ma’lumotni quyida o‘qishingiz mumkin.

Cox’s Bazar

Cox’s Bazar Bangladeshdagi eng mashhur turistik shahar hisoblanadi. Bunga sabab – uning geografik joylashuvi: shahar bir necha kilometr davomida Bengal qo‘ltig‘i sohiliga cho‘zilgan. Cox’s Bazar dunyodagi eng uzun plyajga ega. Ushbu shahar iqtisodiyotining asosini turizm tashkil qiladi. Tajribaga asoslanib aytish mumkinki, Cox’s Bazar manzaralari haqiqatan ham hayratlanarli. Ayniqsa, tong otishi va quyosh botishi juda go‘zal bo‘ladi.

Silhet

Silhet – Hindiston chegarasida joylashgan shahar bo‘lib, atrofida choy plantatsiyalari joylashgan. Bu hudud o‘ziga xos muhitga ega va manzaralari hayratga soladi. Shahar diqqatga sazovor joylaridan biri – Bangladeshdagi oxirgi tosh: undan keyin hamma toshlar Hindistonga tegishli.

Rajshahi

Rajshahi "ipak shahri" deb nomlanadi, chunki bu yerda Bangladeshning asosiy ipak fabrikalari joylashgan. Bu fabrikalarda nafaqat ip ishlab chiqariladi, balki tayyor mahsulotlar – sari, ko‘ylak va sharf ham tayyorlanadi. Sayyohlar bu mahsulotlarni fabrikalarning maxsus do‘konlaridan xarid qilishlari mumkin.

Chittagong

Chittagong – port shahri. Bu yerda mashhur "kemalar qabristoni" joylashgan: eski kemalar shu yerga keltirilib, qismlarga ajratiladi. Bundan tashqari, Chittagong shahrida Rossiya Federatsiyasining konsulligi va madaniyat markazi ham mavjud.

Bangladesh orollari

Ehtimol, Bangladeshdagi orollar orasida eng mashhur va eng ko‘p tashrif buyuriladigan joy bu Sent-Martins orolidir. Ushbu kichik orol Myanma bilan suv chegarasiga xavfli darajada yaqin joylashgan, shu sababli gazetalar sahifalarida tez-tez Sent-Martins baliqchilarining achinarli taqdirlari haqida xabarlar uchraydi – ular yaxshiroq o‘lja izlab, ehtiyotsizlik bilan davlat chegarasini kesib o‘tib, birman chegarachilari qo‘liga tushib qolishadi. Ammo umuman olganda, Sent-Martins – bu haqiqatan ham juda yoqimli joy bo‘lib, uning barcha aholisi deyarli plyajning o‘zida yashaydi, shu sababli mahalliy aholi yoki baliqchilik bilan shug‘ullanadi yoki turizm bilan tirikchilik qiladi.

Sent-Martins oroliga Koks-Bazardan yetib borish juda oson: har qanday mehmonxona sizga u yerga ekskursiya tashkil qilib berishi mumkin. Narxlar esa siz tanlagan shartlarga qarab sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Eng oddiy ekskursiya paketi shahar atrofidagi avtobusda mahalliy sayyohlar bilan birga sayohat qilishni o‘z ichiga oladi. Bu paketda non va sousdan iborat nonushta taqdim etiladi, so‘ngra umumiy kemada 3 soatlik dengiz sayohati amalga oshiriladi. Eng hashamatli paket esa sizni mehmonxonadan maxsus avtomobilda qayiqqa olib boradi va shaxsiy tez yuruvchi katerda barcha qulayliklarga ega bo‘lgan sayohatni ta’minlaydi.

Sent-Martins oroliga borganingizda, siz haqiqiy bangladeshlik baliqchilarning qayiqlarini ko‘rishingiz, shuningdek, Bengal qo‘ltig‘idan yangi ovlangan dengiz mahsulotlari bilan tanishishingiz mumkin. Bu yerda suzish va sayr qilish ham juda yoqimli. Orolga kelganingizdan so‘ng, albatta, quyosh chiqishi va botishini tomosha qilish tavsiya etiladi.

Xulosa qilib aytganda, Sent-Martins orolida siz:

• An’anaviy madaniyat bilan yaqindan tanishasiz.

• Plyaj dam olishidan zavq olasiz.

• Ko‘zni quvontiradigan ajoyib manzaralardan bahramand bo‘lasiz.

Yana bir qiziqarli orol – Chxera Dvip. Aslida bu Sent-Martins orolining davomidir.

Quruq mavsumda bir oroldan ikkinchisiga piyoda o‘tish mumkin, biroq yomg‘irlar mavsumida va to‘lqin ko‘tarilgan paytlarda orollar orasidagi yer suv ostida qoladi va bitta uncha katta bo‘lmagan orol ikki kichik orolga ajraladi.

Chxera Dvip shu qadar kichikki, unda hech kim yashamaydi. Biroq uning hududida va atrofida juda ko‘p marjonlar uchraydi. Orolning yashil hududi sayohatchilar uchun ko‘zni quvontiradigan manzaralar yaratadi. Albatta, bu yerda quyosh chiqishi va botishi ham juda go‘zal manzarani hosil qiladi.

Eng mashhur diqqatga sazovor joylar

Ishonchim komilki, butun Bangladeshni o‘nlab diqqatga sazovor joylarga sig‘dirishning iloji yo‘q: ularning barchasini ko‘rish uchun bir yil ham yetmaydi, ikki haftalik ta’til haqida gapirmasa ham bo‘ladi.

Faraz qilaylik, sizda samolyot yoki vertolyot bor va bir joydan ikkinchisiga uchib borishingiz mumkin. Bu holda, sayohatingizning asosiy manzillarini quyidagilar deb tavsiya qilaman:

Sundarban

Ushbu ulkan hudud butunlay mangrov o‘rmonlari bilan qoplangan. Bu joyni faqat suvdan tomosha qilish mumkin, shuning uchun u inson ta’siridan buzilmaganligiga ishonch hosil qilishingiz mumkin. Agar omad kulib boqsachi? U holda siz yovvoyi tabiatda haqiqiy Bengal yo‘lbarsini ko‘rishingiz mumkin.

Koks-Bazar plyaji

U haqida avval ham gap borgani bois, faqat shuni qo‘shimcha qilmoqchiman: Koks-Bazar — bu shunchaki bir necha kilometrga cho‘zilgan qirg‘oq bo‘lagi emas, balki turli plyajlardan iborat butun boshli hudud. Bu yerda tog‘li plyajlar ham bor, o‘rmon bilan qoplangan plyajlar ham, oddiy qumli plyajlar ham. Juda ko‘p qiziqarli joylar mavjud. Afsuski, bu yerda suvenirlar unchalik ko‘p sotilmaydi.

Panam Siti

Dakka shahrining chekkasida, poytaxtdan qariyb 30 km uzoqlikda joylashgan. Bu joy XIX asrda qurilgan savdogarlar uylaridan iborat butun boshli ko‘cha bo‘lib, binolar qisman buzilgan bo‘lsa-da, baribir juda qiziqarli ko‘rinishga ega.

Selaidaxo Kuthibari

Bu joy ayniqsa Rabindranat Tagor ixlosmandlariga tavsiya etiladi. Chunki Kuthibari — Tagorning oilaviy qarorgohi bo‘lib, yozuvchi XIX asr oxirida bu yerda bir necha yil yashagan. Bu yerda siz Tagor suzgan qayiqni, u uxlagan karavotni va hatto uni ko‘tarib yurgan palankinni ko‘rishingiz mumkin. Hududda katta bog‘ mavjud bo‘lib, unda ko‘cha musiqachilari Tagorning she’rlariga bastalangan qo‘shiqlarni ijro etadi.

Puthiya ibodatxonalar majmuasi

Rajshahi viloyatida joylashgan. Puthiya — Bangladesh hududida saqlanib qolgan eng qadimiy hindu me’moriy yodgorliklaridan biri. Afsuski, ko‘plab inshootlar buzilib ketgan, biroq bu joy sayr qilish va suratga olish uchun ideal manzildir.

Mahasthan

Bogra shahri yaqinida joylashgan qazilma ishlari olib borilayotgan joy. Bu yerdan buddaviylik va hinduizm arxitekturasiga oid ko‘plab yodgorliklar topilgan. Mahasthan juda chiroyli va mashhur joy bo‘lib, Bangladeshga borganingizda uni har qanday taqvim va xaritalarda ko‘rishingiz mumkin.

Savardagi yodgorlik

Bangladesh uchun g‘ayrioddiy darajada katta maydonni egallagan bo‘lib, qush parvozi balandligidan juda ulug‘vor ko‘rinadi. Ushbu monument rasmiy bengal tilining maqomi uchun kurashda halok bo‘lgan bangladeshliklarga bag‘ishlangan. U Dakkaning chekkasidagi Savar hududida joylashgan.

Ob-havo

Umuman olganda, butun Bangladesh bo‘ylab ob-havo bir xil: ba'zi hududlarda harorat bir-ikki darajaga farq qilishi mumkin, lekin bundan ortiq emas.

Mamlakat bo‘ylab eng qulay fasl – qish, ya’ni noyabr oxiridan mart boshigacha bo‘lgan davr. Bu faslning o‘rtalarida hatto erta tongda kurtka kiyishni xohlashingiz mumkin! Kechasi harorat minimal 5 °C gacha tushadi, kunduz kunlari esa o‘rtacha 25 °C atrofida bo‘ladi. Shunday qilib, ertalab va kechqurun ob-havo yetarlicha salqin bo‘ladi. Qish – quruq fasl bo‘lib, aynan shu paytda ko‘plab daraxtlar, butalar va boshqa o‘simliklar gullaydi.

Yilning qolgan davrini mavsumdan tashqari deb hisoblash mumkin: mart o‘rtasidan noyabr o‘rtasigacha bo‘lgan davrda ob-havo bir necha bor o‘zgaradi, ammo bir narsa o‘zgarmay qoladi – bu issiqlik. Aprel eng issiq oy hisoblanadi, may oyida esa yomg‘irlar boshlanadi. Yomg‘irlar faqat sentabrda tugaydi, orqada juda issiq havo qoldirib ketadi.

Yuqorida aytilganidek, Bangladesh eng ommabop turistik yo‘nalishlardan biri emas, shuning uchun mavsum/mavsumsizlik shartli tushuncha. Albatta, agar yomg‘irni yoqtirmasangiz, tashrif buyurish oyini diqqat bilan tanlang.

Mamlakat bo‘ylab harakatlanish

Bangladeshda shaharlardan shaharga sayohat qilish juda qulay: temir yo‘l va havo transporti yaxshi rivojlangan. Avtomobil bilan ham ko‘chib o‘tish mumkin, lekin bu juda noqulay va narx jihatidan ham samolyot yoki poyezddan arzonroq chiqmaydi: shunchaki avtomobilni ijaraga olishning iloji yo‘q, siz haydovchini ham yollashingiz kerak bo‘ladi, bu esa qo‘shimcha xarajatlarni talab qiladi.

Tasavvur qiling, siz bir shahardan ikkinchisiga poyezdda ketmoqchisiz. Bu transport turini tanlasangiz, afsuslanmaysiz: kupe ichida o‘tirish yoki yotish juda maroqli! Kupe bizning poyezdlardagidan kengroq va ichida konditsioner ishlaydi. Har bir kupeda 4 ta o‘rin bor, biroq kunduzgi poyezdlarda bu 4 ta o‘ringa 8 ta chipta sotiladi. Bunga xavotir olmang: tungi poyezdlarda chipta faqat mavjud joylarga sotiladi. Tungi poyezdlarda yo‘lovchilarga choyshab beriladi. Kupe chiptalari eng qimmat turlaridan biri bo‘lib, agar siz bilan yo‘lovchilar bo‘lsa, ular odatda badavlat va ingliz tilini yaxshi biladigan insonlar bo‘ladi. Men poyezdda bir necha bor sayohat qilganman va har safar men ichgan choyning haqini yo‘ldoshlarim to‘lab bergan, bu esa ularning mehmondo‘stligini ko‘rsatadi.

Biroq, bitta noqulaylik bor: poyezddagi yozuvlar va radio orqali e’lonlar faqat bengal tilida bo‘ladi. Yo‘riqchi (provodnik) ingliz tilida bir nechta so‘zlarni bilishi mumkin yoki umuman bilmasligi ham mumkin. Shuning uchun yo‘lovchilar bilan tanishib olish, mobil internet yoki mahalliy do‘stga qo‘ng‘iroq qilish imkoniyati foydali bo‘lishi mumkin.

Afsuski, poyezdlar hatto 4 soatga kechikishi ham mumkin. Ammo, agar sizda mahalliy SIM-karta bo‘lsa, poyezdning ayni vaqtda qayerda ekanligini kuzatib, uyda qachon yo‘lga chiqish kerakligini aniqlab olishingiz mumkin.

Eng oddiy, tez va qulay yo‘l – shaharlar orasida samolyotda harakatlanish, chunki har bir yirik shaharda o‘zining aeroporti bor. Bangladeshdagi bir nechta aviakompaniyalar faoliyat yuritadi, chiptalarni veb-sayt orqali bron qilish va sotib olish mumkin. Ichki reyslarni rejalashtirishda quyidagi aviakompaniyalarga e’tibor berish tavsiya etiladi:

Biman Bangladesh Airlines

US Bangla Airlines;Regent Airways.Afsuski, samolyotlar ham ba’zida kechikadi. Biroq, samolyot holatini SMS orqali kuzatishning imkoni yo‘q.

Aloqa

Bangladeshda aloqa bilan bog‘liq muammolar juda kam uchraydi. Barcha yirik shahar mehmonxonalari bepul Wi-Fi xizmatini taqdim etadi va odatda, mehmonxonalardagi Wi-Fi juda tez ishlaydi. Wi-Fi restoranlarda, savdo markazlarida va yirik tashkilotlarning ofislarida ham mavjud.

Wi-Fi mavjud bo‘lmagan joylarda mahalliy mobil aloqa operatorlaridan SIM-karta sotib olib, mobil internetdan foydalanish mumkin. Mobil internet sifati yaxshi bo‘lib, brauzerga kirish, Rossiyaga qo‘ng‘iroq qilish, fotosurat va videolarni yuborish imkonini beradi.

Bangladeshdagi asosiy mobil aloqa operatorlari:

• Grameen Phone

• Banglalink

• Robi

Til va muloqot

Yuqoridagi ma'lumotlardan bilganingizdek, Bangladeshning rasmiy tili bengal tili hisoblanadi. Til – milliy boylik va faxr ramzi. Butun mamlakat bo‘ylab Shahid Minar yodgorliklari o‘rnatilgan bo‘lib, ular bengal tilining rasmiy maqomini himoya qilish uchun qurbon bo‘lgan insonlar xotirasiga bag‘ishlangan.

Shahar aholisi odatda ingliz tilidagi ba’zi so‘zlarni biladi, lekin har doim ham ingliz grammatikasi qoidalariga mos ravishda gapira olmaydi. Shuning uchun agar sizning ingliz tilingiz «british English» darajasida bo‘lmasa, tashvishlanmang – Bangladeshda sizga buni kechirishadi.

Ingliz tilidan foydalanish va muhim bengalcha iboralar

Mehmonxonalarda, restoranlarda, supermarketlarda va boshqa joylarda ingliz tili keng qo‘llaniladi. Ammo agar sizni tushunishmasa, bengal tiliga o‘tishingiz mumkin. Quyidagi muhim iboralar sizga foydali bo‘lishi mumkin:

• DhonnobAd – Rahmat

• KOto – Qancha?

• (Dhaка) tхEке (Silet) porджОnto – (Dakka)dan (Silet)gacha

• Ekta tikit – Bitta chipta

• LAgbe / lAgbe nA – Kerak / Kerak emas

• BUджi nA – Tushunmadim

• RAshiyan Embasi kotхAi? – Rossiya elchixonasi qayerda?

• Inredjite bOlen – Ingliz tilida gapiring

• Dam onEk bЕshi, kOmiye din – Juda qimmat, narxni pasaytiring

• Khub bhAlo lАge – Juda yoqdi!

Mentalitet xususiyatlari

Bangladeshda vaqt o‘ziga xos sekinlik bilan o‘tadi. Agar 10 daqiqada bajarilishi mumkin bo‘lgan ish 2 soatda bajarilsa, bu normal holat: asosiy narsa – ish bajarildi! Kechikish odatiy holat bo‘lib, soatlab choy ichib o‘tirish yaxshi narsa hisoblanadi. Shu sababli poezdlar va samolyotlarning kechikishi ham keng tarqalgan holat. Bu barcha uchun qoidaga aylanmagan bo‘lsa ham, aholining aksariyatiga tegishli.

Xorijliklarga bo‘lgan qiziqish

Bangladeshda och rangli teriga ega bo‘lgan chet elliklarni juda yaxshi kutib olishadi. Agar sizga juda ko‘p qarashsa yoki suratga tushishni so‘rashsa, bunga yomon munosabatda bo‘lmang – bu oddiy qiziqish. Agar siz fotosuratga tushishni xohlamasangiz, muloyimlik bilan rad etishingiz mumkin.

Agar kichik bolalar sizdan qo‘rqsa, ajablanmang – ular hayotlarida birinchi marta och terili odamni, sarg‘ish sochni yoki qizil lablarni ko‘rayotgan bo‘lishlari mumkin.

Ovqatlanish odatlari

Bangladeshda ovqatni, ayniqsa guruchni qo‘l bilan yeyish odatiy hol. Bu o‘ziga xos san’at bo‘lib, mahorat talab qiladi: guruch va sousni oddiygina qo‘l bilan yeyish mumkin emas! Ba’zilarga bu usul estetik jihatdan g‘alati tuyulishi mumkin, ammo bu juda qiziq.

Bangladeshda chiqindi muammosi

Bangladeshda axlat qutilari juda kam. Afsuski, aksariyat chiqindilar ko‘chalarga, daryolarga va maysazorlarga tashlanadi. Ilgari odamlar gil idishlardan foydalangan, bu idishlar qayta ishlashsiz ham tabiatga singib ketgan. Ammo zamonaviy plastik va boshqa materiallar paydo bo‘lsa-da, eski odatlar saqlanib qolgan.

Yirik bog‘larda "Use Me" ("Mendan foydalaning") degan yozuvli axlat qutilari o‘rnatila boshlangan. Biroq, aholisi juda ko‘p bo‘lgan mamlakat uchun bu yetarli emas.

Taom va ichimliklar

Bangladesh milliy taomlari Shimoliy Hindiston taomlariga o‘xshash. Asosiy farq shundaki, Bangladeshda mol go‘shti iste’mol qilinadi, lekin cho‘chqa go‘shti yeyilmaydi, Hindistonda esa aksincha. Bangladeshda vegetarian taomlar unchalik ko‘p emas, garchi buning uchun barcha sharoitlar mavjud bo‘lsa ham.

Bangladesh oshxonasining asosiy qismi guruchdan iborat bo‘lib, unga turli go‘sht, tovuq, baliq yoki sabzavotli souslar qo‘shiladi. Yangi sabzavotlar – piyoz, chili qalampiri, bodring va (mavsumga qarab) pomidor har doim taomga hamroh bo‘ladi.

Shirinliklar 

Hindistondagilarga o‘xshash bo‘lib, asosan shakar va sut mahsulotlaridan tayyorlanadi.

Ichimliklar

Bangladeshda choy odatda sut va shakar bilan tortiladi. Sutsiz choy so‘rasangiz, tushunishadi, lekin shakarsiz so‘rasangiz, ajablanishlari mumkin – hatto shunday so‘rasangiz ham biroz shakar qo‘shib yuborishlari ehtimoldan holi emas.

Sut mahsulotlaridan "doi" – qatiq va tvorog o‘rtasidagi narsa, "mishti doi" esa shirin variantidir. Shuningdek, lassi – yogurt asosidagi sovuq ichimlik ham mashhur.

Bangladeshda tatib ko‘rish kerak bo‘lgan 5 ta taom

1.      Kxichuri – guruch va go‘sht yoki baliq bilan tayyorlangan taom. Palovga o‘xshaydi, lekin palov emas. Hatto yashil rangda tayyorlangan kxichurini ham uchratish mumkin.

2.      Ilish baliq – Bangladesh xalqining sevimli taomi. Ushbu daryo baliqlari nihoyatda mazali, lekin juda suyakli. Bengalcha yangi yil va bayram dasturxonlarining asosiy taomi hisoblanadi. Kuzda bir necha hafta davomida ushbu baliqni ovlash taqiqlanadi, chunki ilish shu davrda tuxum qo‘yish uchun suv tubiga tushadi.

3.      Shingara – kichik samosa. Tashqi ko‘rinishi samosaga juda o‘xshash, lekin aslida farqli taom. Bir xil do‘kondan shingara va samosani alohida sotib olish mumkin.

4.      Faluda – meva, muzqaymoq, makaron va muz aralashmasidan tayyorlangan g‘alati desert. Juda mazali, lekin muzsiz yanada yaxshi bo‘lar edi.

5.      Chom-chom – o‘ta shirin shirinlik, hind shirinliklariga juda o‘xshash. Shakar va sut mahsulotlaridan tayyorlanadi, haddan tashqari shirin desertni yoqtiradiganlar uchun ideal variant.

Xarid qilish

Agar sizda H&M, Bershka, Pull&Bear va boshqa yoshlar modasi do‘konlaridan xarid qilingan kiyim-kechak bo‘lsa, ichki yorlig‘iga e’tibor bering: "Made in Bangladesh" yozuvi borligini tekshiring.

Ko‘pchilik hollarda (taxminan 70%) aynan shu yozuvni ko‘rasiz va shu orqali Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng yirik tikuvchilik markazlaridan biri bo‘lgan Bangladesh bilan bog‘lanasiz.

Bangladeshda xarid qilish haqida nimalarni bilish kerak?

Yuqorida aytilganidek, Bangladesh yirik to‘qimachilik ishlab chiqarish markazlaridan biridir. Bu yerda kiyim-kechak ishlab chiqarish arzon bo‘lgani sababli, yuqorida sanab o‘tilgan do‘konlardagi kiyimlarning nisbatan arzonligi bejiz emas. Mahalliy bozorlar va savdo markazlarida nafaqat ommaviy ishlab chiqarilgan kiyimlarni, balki Tommy Hilfiger, Armani, Hugo Boss kabi yuqori sifatli brendlarning mahsulotlarini ham topish mumkin.

Bangladeshda aksariyat mahsulotlar O'zbekistonga nisbatan arzonroq, ammo, masalan, elektronika xarid qilishda uning sifati va xizmat muddati haqida chuqur o‘ylab ko‘rish kerak.

Xarid qilish madaniyati ham O'zbekistondagidan farq qiladi. Bangladeshda bozorlar ustunlik qiladi, va bu yerda savdolashish shart. Sizning savdolashish mahoratingizga qarab, narxni sezilarli darajada tushirishingiz mumkin. Shuningdek, xarid paytida yoningizda yetarli naqd pul, ayniqsa mayda kupyuralar va tangalar bo‘lishi tavsiya etiladi. Albatta, so‘nggi yillarda savdo markazlari soni ortib, ularda aravachalardan foydalanish va kartalar bilan to‘lov qilish imkoniyati ham yaratilgan.

Eng yaxshi xarid qilish shaharlari

Bangladeshning eng yaxshi xarid qilish shahri, albatta, poytaxt Dakka hisoblanadi. Bu yerda har qanday did va budjetga mos mahsulotlarni topish mumkin. Agar siz Dakkadan tashqariga sayohat qilishni rejalashtirmayotgan bo‘lsangiz, shahar do‘konlari sizni to‘liq qondiradi. Ammo agar Radjshaxiga borsangiz, albatta ipak fabrikasi va uning do‘koniga tashrif buyuring – bu yerda tabiiy matolardan tayyorlangan kiyim-kechaklarni maqbul narxlarda xarid qilish imkoniyati bor.

Bangladeshdan qanday sovg‘alar olib kelish mumkin?

Bangladesh tabiiy mahsulotlari bilan mashhur. Kiyim-kechakdan tashqari, quyidagi buyumlarni sovg‘a sifatida olib kelish tavsiya etiladi:

• Marvarid – Ko‘plab joylarda sotiladi, ayniqsa, Dakkadagi DCC bozori (Gulshan-2) marvarid do‘konlari bilan mashhur. Bu yerda narxlar Rossiyaga nisbatan ancha arzon, ammo soxta mahsulotga duch kelmaslik uchun ehtiyot bo‘lish kerak.

• Yog‘och mahsulotlari – Meva soladigan idishlar, boshqa oshxona anjomlari, rasmlar va taqinchoqlar. Mahalliy hunarmandlar yog‘ochdan chiroyli buyumlar yasash bo‘yicha ustalikka ega. Hatto magnitlar ham asosan yog‘ochdan tayyorlanadi.

• Matolar – Bu yerda nafaqat kiyim, balki tabiiy matolardan tayyorlangan choyshab, dasturxon, yostiq jildlari, hamyonlar, sumkalar, rasmlar va o‘yinchoqlarni ham xarid qilish mumkin. Xomashyo sifatida paxta, jut va boshqa tabiiy tolalar ishlatiladi.

Shuningdek, Bangladeshdan ba’zi mahalliy oziq-ovqat mahsulotlarini ham olib kelish mumkin. Masalan, soan papdi – aslida hind shirinligi bo‘lsa-da, Bangladeshda ham deyarli har joyda uchraydi. Odatda, soan papdi yaxshi qadoqlangan bo‘ladi, shuning uchun uni olib o‘tishda hech qanday muammo bo‘lmaydi.

Bundan tashqari, mening qarindoshlarimga mahalliy yumaloq guruch va mango bar juda yoqdi – bu mango murabbosidan tayyorlangan tabiiy pastila kabi mahsulotdir.

Bolalar bilan dam olish

Afsuski, Bangladeshdan bolalar bilan dam olish uchun moslashmagan joylardan biri hisoblanadi. Bu yerga eng yaxshi holatda o‘smir yoshidagi bolalarni olib kelish tavsiya etiladi, shunda ham ular injiq bo‘lmasligi kerak. Kichik yoshdagi bolalarni esa hozircha sayohatga boshqa biror joyga olib borish ma’qulroq.

Xavfsizlik

Bangladeshda xavfsiz bo‘lish uchun, birinchi navbatda, mahalliy aholining g‘azablanishiga sabab bo‘ladigan harakatlardan tiyilish kerak. Yana bir bor takrorlash joizki, mahalliy aholi diniy e’tiqodlariga hurmat bilan munosabatda bo‘lish zarur. Bu degani erkaklar namoz o‘qishi, ayollar esa burqa kiyishi kerak degani emas. Baribir mahalliy aholiga o‘xshashga urinish ehtimol natija bermaydi, shuning uchun sizga alohida e’tibor berilishini kuting.

Kiyim-kechak borasida ham e’tiborli bo‘lish lozim: kamtarona va qulay kiyinish tavsiya etiladi. Ko‘ylak ostidan chiqib qolgan bel yoki shim/yo yubka ostidan ko‘rinib qolgan oyoqni yashirish lozim. Shuningdek, omma oldida spirtli ichimlik ichish va jamoat joylarida o‘pishishdan qochish kerak.

Katta olomon to‘plangan joylardan iloji boricha uzoqroq yurish tavsiya etiladi. Shahar jamoat transportidan kamroq foydalanish lozim, ayniqsa, avtobus yoki poyezd tomiga chiqib yurish qat’iyan tavsiya etilmaydi.

Telefon raqamingiz yoki ijtimoiy tarmoq profilingiz ma’lumotlarini kimga taqdim etayotganingizga diqqat bilan e’tibor qarating.

Doimo o‘zingiz bilan mehmonxona yoki mahalliy do‘st/tanishning telefon raqamini olib yurish muhimdir, shunda favqulodda vaziyatda ular yordam bera oladi.

Ommabop firibgarlik turlari

Bangladesh aholisi asosan sodda va samimiy, ayniqsa, sizni aldagisi kelganlar. Sayyohlarni aldashga urinadiganlar ko‘p uchraydi, ayniqsa, narxlar belgilangan bo‘lmagan joylarda – bozorlar va avtorikshalarda. Eng keng tarqalgan usullar:

• Narxni oshirib ko‘rsatish. Mahalliy sotuvchilarga ko‘ra, oq tanli sayyohlar juda boy hisoblanadi va tovar uchun uch karra ortiq haq to‘lashi mumkin. Bozorda har doim savdolashish kerak: agar savdolashish usulingiz bo‘lmasa, sotuvchi aytgan narxni ikki barobar kamaytirib ayting. Agar sotuvchi rozi bo‘lmasa, asta-sekin narxni oshiring – odatda, bu usulda sotuvchi ham narxni pasaytiradi. Xuddi shu narsa avto- va veloriksha haydovchilariga ham tegishli.

• Qaytimni bermaslik. Har doim emas, lekin ba’zan sotuvchi sizning qaytimingizni o‘ziga olib qo‘yadi. Maslahat oddiy: pulingizni do‘konni tark etmasdan oldin tekshiring, yetishmayotgan bo‘lsa, qaytimni so‘rashdan tortinmang.

• Ortib ketgan yordam. Turli joylarda – vokzal, bozor, diqqatga sazovor joylar va shahar ko‘chalarida sizga yordam berishga urinadigan odamlar uchraydi. Agar yo‘nalishni bilsangiz, muloyimlik bilan yordamga hojat yo‘qligini ayting. Agar haqiqatan ham yordam kerak bo‘lsa, uni qabul qilib, ozgina mukofot berish tavsiya etiladi. Ba’zan bunday yordam haqiqatan ham kerak bo‘lishi mumkin va bu kichik to‘lov sizga qimmatga tushmaydi.

Shuningdek, har doim o‘z buyumlaringizga e’tiborli bo‘ling, ularni nazoratsiz qoldirmang va atrofingizdagi odamlarni kuzatib boring. Yangi tanishlaringizga ehtiyotkorlik bilan yondashing, ularning niyatlari rostligiga ishonch hosil qilmaguncha ularga ishonmang.

Bangladeshda mutlaqo taqiqlangan 5 narsa

Bangladesh Rossiyadan juda farq qiladi, shuning uchun ehtiyotkorlik talab qilinadi. Eng muhimi – mahalliy an’analar va ayniqsa, diniy urf-odatlarga hurmat bilan yondashishdir. Quyidagilar qat’iyan man etilgan:

• Ommaviy joylarda spirtli ichimlik ichish;

• Shahar bo‘ylab shortik, yupqa bluzka yoki yelkalari ochiq kiyimlarda yurish;

• Cho‘chqa go‘shti iste’mol qilish va bu bilan maqtanish;

• Namoz paytida ibodat qilayotganlarni chalg‘itish;

• Ommaviy joylarda o‘pishish;

• 110 km/soat tezlikda harakatlanishni kutish.

Bangladeshda albatta bajarilishi kerak bo‘lgan 5 narsa

Quyidagilarni amalga oshirsangiz, Bangladesh safari yaxshi taassurot qoldiradi:

1. Hech bo‘lmaganda bitta quyosh chiqishini va bitta quyosh botishini tomosha qilish.

2. Mahalliy aholi bilan birga selfi qilish – ayniqsa, ular siz bilan selfi olishni juda xohlashadi!

3. Faluda (mahalliy muzqaymoq va sutli shirinlik) ni tatib ko‘rish va u haqida o‘z fikringizni shakllantirish.

4. Mahalliy aholi bilan ularning tilida bir-ikki so‘z gapirish va ularning bu narsadan xursand bo‘lishini ko‘rish.

5. Axlat qutisini topib, unga chiqindi tashlash – bu oddiy, lekin foydali odat.

Yaqin davlatlar

Bangladeshdan Hindistonga borish mumkin – buni samolyot, poyezd yoki avtobusda amalga oshirish mumkin.

Shuningdek, samolyot orqali boshqa yaqin davlatlarga ham uchish mumkin. Masalan, Bhutan – bu juda qiziqarli yo‘nalish, chunki sizning tanishlaringizdan juda ozchilik bu mamlakatga borgan bo‘lishi mumkin. Bangladesh bilan Bhutan o‘rtasida yaxshi havo aloqasi mavjud.

Bangladesh Myanma bilan ham chegaradosh, lekin quruqlik orqali borish xavfli, shuning uchun samolyotdan foydalanish tavsiya etiladi.

Pul masalasi

Bangladeshda pulga bo‘lgan munosabat ancha erkin – banklarda pullar stepler bilan qotirilgan yoki skotch bilan o‘ralgan holda saqlanishi mumkin. Ba’zida ular yozuv qog‘ozi o‘rnida ham ishlatiladi. Shuning uchun banknotalar ba’zan juda eskirib ketgan bo‘ladi.

Bangladeshning milliy valyutasi taka (BDT) deb ataladi. Eng katta banknota – 1000 taka, eng kichigi – 1 taka. Shuningdek, 1, 2 va 5 takalik tangalar ham mavjud.

Mamlakatda to‘lovlar asosan faqat taka da amalga oshiriladi (faqat aeroportdagi vizaviy to‘lov bundan mustasno). Ko‘pchilik joylarda faqat naqd pul ishlatiladi, lekin yirik supermarketlar va mehmonxonalar xalqaro to‘lov tizimlari kartalarini qabul qiladi.

AQSh dollari ni almashish yevroga qaraganda osonroq. Pul ayirboshlash shaxobchalarini mehmonxonalarda yoki elchixonalar hududida topish mumkin. Shuningdek, bankomatlardan taka yechib olish mumkin, lekin komissiya miqdorini oldindan aniqlab olish tavsiya etiladi.

Ingina Lutskaya